Hartdood (DCD) (geactualiseerd 12-1-2024)
Op 4 februari 2020 is het protocol voor het vaststellen van de dood op basis van circulatoire condities in de Staatscourant gepubliceerd. In de wet staat geschreven dat er sprake moet zijn van ‘onomkeerbare afwezigheid van de circulatie en ademhaling’. Na het vaststellen van die circulatiestilstand gaat een periode in van vijf minuten in (no-touch tijd genoemd) waarbij wordt gekeken of de patiënt toch weer spontaan gaat ademen. Indien dit niet gebeurt wordt de donor doodverklaard. Vervolgens gaat de donor met spoed naar de operatiekamer (of is daar al) en daar wordt in de donor de circulatie mechanisch hersteld. Daarbij moet de doorstroming (perfusie) naar de hersenen volledig worden afgesloten. Deze procedure staat bekend onder de naam Normotherme Regionale Perfusie (NRP). Er is één uitzondering voor het herstarten van de circulatie en dat is als alleen het hart wordt gedoneerd. In dat geval wordt het lichaam direct gedraineerd en ligt binnen twintig minuten het hart klaar voor transport in een speciale machine.
De circulatiestilstand is omkeerbaar, het hart klopt daarna ook weer, soms in het eigen lichaam, soms in het lichaam van een ander.
Het gaat om ca 50% van het totale donorpotentieel.
Geen enkel mens is na vijf minuten circulatiestilstand dood, hij bevindt zich in een stervensproces dat nog omkeerbaar is. Deze mensen beschikken over levende hersenen, kunnen mogelijk pijn ervaren en beschikken over bewustzijn (of een resterende bewustzijn). Een volledige afsluiting van deze circulatie is niet voor 100% gegarandeerd waardoor afsterving van de hersenen niet kan plaatsvinden. [1] Deze patiënten worden hierdoor zeer goed mogelijk aan een mensonterende procedure blootgesteld.
[1] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20124892
.
De overgang van patiënt naar een hartdode donor een actieve daad.
Op een vooraf afgesproken tijdstip wordt de patiënt door een arts (bijvoorbeeld een intensivist of neuroloog) afgesloten van de beademing.
Voorafgaand krijgt de donor een bloedverdunner toegediend om te voorkomen dat het bloed na het herstarten van de circulatie gaat klonteren.
Het vaststellen van deze dood is in het op de wet gebaseerd protocol geregeld, het daaraan voorafgaande handelen niet en dat roept vragen op over de legaliteit van dit handelen.
Na de circulatiestilstand wordt er in Nederland vijf minuten no-touch aangehouden. In Zwitserland 10 minuten, in Italië 20 minuten.
Duitse artsen zijn het hier niet mee eens en stellen dat er minimaal drie uur moet worden gewacht omdat de hersenen van de donor niet de kans krijgen af te sterven. Tevens vinden zij dat de donor aan risicovol handelen wordt onderworpen door het herstarten van de circulatie.
Deze zorg blijkt terecht te zijn, er bestaat een rapportage over een vrouw die weer zelfstandig begon te ademen of bij wie mogelijk nooit sprake is geweest van circulatiestilstand. Tijdens de orgaanverwijdering bij een 39-jarige vrouw constateerden artsen dat de vrouw weer normale tekens van leven vertoonde. De operatie werd afgebroken en de vrouw werd geëuthanaseerd. Uit het daarna ingestelde onderzoek bleek niet of de dood wel juist was vastgesteld, mogelijk was er geen sprake geweest van circulatiestilstand. Het daarna laten sterven van de vrouw wordt als moord beschouwd. [1]
[1] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8147898/
Eurotransplant -die zorgt voor verdeling van organen over een groot deel van Europa- mag om die reden geen organen leveren aan Duitsland die op die manier zijn verworven. Maar ook aan Kroatië en Hongarije mogen deze DCD-organen niet worden geleverd.
Aan het vaststellen van de dood op basis van circulatoire criteria zijn in Nederland geen aanvullende voorwaarden gesteld. Patiënten mogen onderkoeld zijn en/of mogen onder invloed van medicatie zijn welke de uitslag kan beïnvloeden. Dit brengt enorme risico’s mee voor de donor (zolang we vernemen dat overleden mensen weer ontwaken in het mortuarium is voorzichtigheid geboden). Als gevolg van de haast om de donor in spé zo snel in de operatiekamer te krijgen kunnen ook fouten worden gemaakt. De DCD-donor is per definitie niet hersendood, heeft vaak ook totaal geen hersenletsel.
Deze patiënten krijgen geen narcose toegediend.
Er is twijfel over de effectiviteit van de noodzakelijke afsluiting van de doorstroming naar de hersenen. Op verzoek va het Comité Orgaandonatie Alert schreef Prof. Dr. P.V.J.M. Hoogland een notitie. In deze notitie geeft hij aan dat de doorstroming niet effectief is omdat het menselijk lichaam een sterk herstellend vermogen heeft. Bij het stilleggen van de slagaderen nemen de kleine aderen de taak over. Hiervan wordt in de thoraxchirurgie dankbaar gebruik gemaakt.
Maar ook in het buitenland worden zorgen geuit.[1]
[1] https://www.science.org/content/article/when-does-life-end-new-organ-donation-strategy-fuels-debate
Voorwoord
Hoofdstuk 1 Wanneer krijgt u met de donatievraag te maken
Hoofdstuk 2 Wie zijn de orgaandonoren
Hoofdstuk 3 Hersendood
Hoofdstuk 4 Dood op basis van circulatoire gronden of na circulatiestilstand
Hoofdstuk 5 Welke organen en weefsels worden weggenomen?
Hoofdstuk 6 De orgaandonor ondergaat de apneutest
Hoofdstuk 7 De orgaandonor tijdens de voorbereiding en de uitname-operatie
Hoofdstuk 8 De orgaandonor mag sterven
Hoofdstuk 9 Zij konden het navertellen
Hoofdstuk 10 Verhalen die de wenkbrauwen doen fronsen
Hoofdstuk 11 Informatievoorziening
Hoofdstuk 12 Wetgeving over buitenlanders in Nederland
Hoofdstuk 13 Wat u moet weten over orgaandonatie
Hoofdstuk 14 onder constructie
Hoofdstuk 15 Waar gaat het naar toe
Naschrift